Ostatnie 20 lat przyniosło istotne zmiany klimatyczne w Polsce, które można zauważyć w coraz wyższych średnich temperaturach, zmianach w cyklach opadów oraz intensyfikacji ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wzrost średnich rocznych temperatur, łagodniejsze zimy i bardziej intensywne letnie upały to tylko niektóre zjawiska obserwowane w ostatnich latach. Poniżej przedstawiamy przegląd zmian klimatycznych, które zaszły na przestrzeni dwóch dekad, wraz z danymi statystycznymi oraz prognozami na przyszłość.
Wzrost średniej rocznej temperatury a klimat w Polsce
Dane o wzroście temperatury
W ciągu ostatnich 20 lat średnia roczna temperatura w Polsce wzrosła o około 1,4°C, co jest znaczącym wzrostem w kontekście długoterminowych zmian klimatycznych. Według danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) rok 2020 był najcieplejszym rokiem w historii pomiarów w Polsce, z temperaturą wyższą o 2°C od średniej z lat 1981-2010. Wzrost temperatury przyczynia się do łagodniejszych zim i dłuższych okresów bez mrozu, co obserwują mieszkańcy zwłaszcza w centralnych i zachodnich częściach kraju.
Skutki łagodniejszych zim
Łagodniejsze zimy są szczególnie widoczne w miastach, gdzie spadła liczba dni z ujemnymi temperaturami. Zamiast mroźnych miesięcy coraz częściej występują zimy, w których śnieg pojawia się sporadycznie i szybko topnieje. W ostatnich latach liczba dni z pokrywą śnieżną w Warszawie spadła o około 30% w porównaniu do lat 80. i 90. XX wieku. Taki trend wpływa na gospodarkę wodną kraju i zmniejsza retencję śniegu, co prowadzi do mniejszych zasobów wody wiosną.
Zmiany w opadach i dostępności wody – uwaga na zmienny klimat
Zmniejszenie opadów zimowych, intensyfikacja letnich
Zmiany klimatyczne wpływają również na opady, które stają się coraz bardziej nierównomiernie rozłożone w ciągu roku. Zimy są coraz bardziej suche, a opady koncentrują się głównie w okresie letnim, co prowadzi do większej częstotliwości ekstremalnych zjawisk, takich jak intensywne deszcze i burze. Dane IMGW pokazują, że liczba dni z opadami przekraczającymi 20 mm wzrosła o 15% w ciągu ostatnich 20 lat. Ekstremalne opady powodują problemy związane z podtopieniami i zwiększają ryzyko powodzi błyskawicznych.
Problem suszy w Polsce
Zmniejszona ilość opadów zimowych i wyższe temperatury prowadzą do intensywniejszych okresów suszy, zwłaszcza na zachodzie i w centralnej Polsce. W ciągu ostatnich dwóch dekad średnia liczba dni z suszą meteorologiczną wzrosła o 25%, co ma znaczący wpływ na rolnictwo i produkcję żywności. Szczególnie dotknięte są regiony Wielkopolski i Kujaw, gdzie coraz częściej odnotowuje się deficyty wody. Susza wpływa także na zasoby wodne, a poziom rzek, takich jak Wisła czy Warta, w okresach letnich spada do historycznie niskich poziomów.
Klimat: Ekstremalne zjawiska pogodowe
Wzrost liczby burz i nawałnic
Kolejnym efektem zmian klimatycznych jest wzrost liczby i intensywności burz oraz nawałnic. W ciągu ostatnich dwóch dekad liczba dni z burzami wzrosła o około 20%, a same burze stają się bardziej gwałtowne, często przynosząc silne opady i grad. Według danych z IMGW najczęściej dotknięte tym zjawiskiem są regiony południowo-zachodnie oraz centralne, gdzie silne burze wywołują straty w rolnictwie i infrastrukturze.
Fale upałów i ich wpływ
Fale upałów stają się coraz częstszym problemem w Polsce. W ostatnich 20 latach liczba dni z temperaturą przekraczającą 30°C podwoiła się w porównaniu z latami 80. XX wieku. Długotrwałe fale upałów mają poważne skutki zdrowotne, zwłaszcza dla osób starszych i dzieci, a także zwiększają ryzyko pożarów lasów. Rok 2019 przyniósł rekordowe upały, podczas których temperatura w niektórych miejscach Polski przekraczała 38°C, co stanowiło zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.
Zmiany klimatyczne a przyroda
Wpływ na faunę i florę
Wyższe temperatury i zmiany w opadach wpływają również na ekosystemy Polski. Niektóre gatunki roślin i zwierząt, które wcześniej występowały jedynie w cieplejszych klimatach, zaczynają pojawiać się na terenie Polski. Przykładem jest inwazja kleszczy, które przez łagodniejsze zimy występują coraz liczniej w całym kraju, a okres ich aktywności wydłuża się. Również niektóre gatunki roślin kwitną wcześniej niż w przeszłości, co wpływa na sezon wegetacyjny.
Zmiany w lesach i zagrożenie pożarami
Zmiany klimatyczne mają wpływ na stan polskich lasów, które są coraz bardziej narażone na susze i ryzyko pożarów. Lasy iglaste, które dominują w Polsce, są szczególnie wrażliwe na deficyt wody, co osłabia drzewa i zwiększa ich podatność na szkodniki, takie jak kornik. Według danych Lasów Państwowych, powierzchnia lasów dotkniętych suszą i szkodnikami wzrosła o 20% w ciągu ostatnich 10 lat.
Prognozy na przyszłość
Oczekiwane zmiany w klimacie do 2050 roku
Eksperci prognozują, że do 2050 roku średnia roczna temperatura w Polsce wzrośnie o kolejne 1,5°C, co oznacza, że zimy będą jeszcze łagodniejsze, a lata jeszcze cieplejsze. Zwiększy się również częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak burze, fale upałów oraz susze. Prognozy wskazują, że zachodnia i centralna Polska będą najbardziej narażone na negatywne skutki suszy, co może wpłynąć na gospodarkę, zwłaszcza na rolnictwo.
Adaptacja i przeciwdziałanie skutkom zmian klimatycznych
W odpowiedzi na prognozowane zmiany klimatyczne Polska wdraża programy adaptacyjne, takie jak budowa zbiorników retencyjnych, poprawa infrastruktury wodnej oraz rozwój odnawialnych źródeł energii. W ramach przeciwdziałania zmianom klimatu prowadzone są działania mające na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenie udziału energii odnawialnej w miksie energetycznym. Rząd planuje także zwiększyć ochronę lasów i wdrożyć programy edukacyjne, które mają na celu podniesienie świadomości społeczeństwa na temat zmian klimatycznych i ich skutków.
Zmiany klimatyczne w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat są widoczne i znaczące, co potwierdzają dane dotyczące wzrostu temperatury, zmian w opadach oraz intensyfikacji ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wzrost średnich temperatur, łagodniejsze zimy oraz coraz częstsze fale upałów stanowią wyzwanie dla przyrody, rolnictwa i infrastruktury. Działania adaptacyjne i edukacyjne stają się konieczne, aby ograniczyć skutki tych zmian i dostosować się do nowych warunków klimatycznych.